جایزۀ كتاب سال در ایران برای نخستین بار با هدف تشویق خادمان دانش و فرهنگ ایران در سال 1334 هجری شمسی راهاندازی شد. این جایزه به پدیدآورندگان یازده كتاب برگزیده كه در سال 1332 منتشر شده بودند، تعلق گرفت. از آن سال به بعد، هر ساله طی فراخوانی از تمام نویسندگان، مترجمان و مؤلفان دعوت میشود تا پنج نسخه از كتاب خود را كه در سال گذشته برای اولین بار و به زبان فارسی منتشر شده است، به نشانی دبیرخانۀ این جایزه ارسال كنند تا توسط هیأت داوران ارزیابی شود.
این جایزه تا سال 1356 هـ . ش هر ساله به برندگان اهدا می شد. از سال 1356 با افزایش و قوت گرفتن وقایع انقلاب و حركت های مردمی، اهدای این جایزه به تعویق افتاد و چهار سال بعد در سال 1361 دوباره این موضوع در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مطرح شد و در سال 1362 آییننامۀ نحوۀ انتخاب كتاب سال توسط وزیر وقت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تصویب شد. از آن به بعد هر سال در دهۀ فجر مراسم اهدای جایزۀ كتاب سال برگزار میشود که در اغلب سالها نام استادانی از دانشگاه فردوسی مشهد در میان برندگان جایزۀ کتاب سال به عنوان مؤلف/مترجم/مصحح کتابهای «برگزیده» یا «شایستۀ تقدیر» دیده میشود: